تجلي شطرنج در ادب پارسي (تذكرة شعراي شطرنج)

تاليف احمد ميرزنده دل/904 صفحه/رحلي/با قاب نفيس

به قلم جناب آقاي دكتر اسمعيل حاكمي والا، چهرة ماندگار و استاد ممناز زبان و ادبيّات فارسي

دانشمندان بازي شطرنج را نمادي از جنگ و ستيز و پيكارهاي بشر در رويارويي با مخاطرات دانسته­اند. شطرنج و اصطلاحات آن به قولي نخستين بار از سوي حكماي هند عنوان گرديده و يا ايرانيان براي اوّلين بار در اين ميدان گام نهاده و نيز حكماي روم بابي بر آن افزوده­اند. شطرنج مبيّن برخي ويژگي­ها و خصايص بارز انساني، همانند قدرت تصميم گيري در مواقع بحران، پايداري و استقامت در مقابل مشكلات، تدبير و چاره­سازي به هنگام دشواري­ها، بهره­گيري از فرصت­هاي تكرارناپذير، اجتناب از بي­باكي­هاي نابجا، شجاعت توأم با دورانديشي، خطرپذيري همراه با خردورزي، تحليل همه جانبة اوضاع پيش­رو و تأمّل و تفكّر، پيش از اتخاذ هرگونه اقدام عملي است.

جاي بسي خوشوقتي است كه آقاي مهندس احمد ميرزنده­دل با علاقة زايدالوصفي به مطرح ساختن زواياي ناشناختة شطرنج در ادب پارسي پرداخته­اند. كتابي كه هم اكنون پيش روي خوانندگان محترم قرار دارد، حاصل زحمات فراوان و پژوهش­هاي آقاي ميرزنده­دل مي­باشد. ايشان به تمام معني حقّ مطلب را ادا كرده و با استقصاي كامل در دواوين اشعار شاعران و آثار نثرنويسان، به طرح اين مهم پرداخته و حتّي به مطالعة دفتر اشعار شاعران ناشناخته و منابع فارسي و خارجي اهتمام ورزيده اند.

اميد آنكه نشر اين كتاب كه عنوان "تذكرة الشعراي شطرنج" را نيز مي­توان به آن اطلاق كرد، بشارتي باشد بر مشتاقان شطرنج، اين آوردگاه انديشه­ها و نيز بر شيفتگان ادب غني پارسي و خواستاران آشنايي با آثار و احوال شخصيت­هاي ادبي و تاريخي، از نام آشنايان تا ناشناخته­ماندگان قرون گذشته تا دوران معاصر، در سراسر سرزمين­هاي پارسي زبان كه نام و نمونه­هايي از آثار منظوم و منثور افزون بر دويست و نود تن از ايشان در اين دفتر ثبت افتاده است.

مضافاً، با توجه به عدم وقوف كافي مترجمان و نويسندگان كتب شطرنج بر وجود اصطلاحات اصيل شطرنجي در زبان پارسي كه فهرستي از آنها همراه با مفاهيم، از مراجع مكتوب استخراج و در انتهاي همين كتاب آورده شده، شايسته است كه اولياي محترم فدراسيون شطرنج كشور ضمن معرفي كتاب حاضر به دوستداران شطرنج به طور اعم و اهل قلم شطرنج به طور اخصّ، و با ترغيب كاربرد واژگان فارسي و تبيين لزوم احتراز از الفاظ بيگانه، در پاسداشت زبان پارسي گامي در خور بردارند.

از آقاي ميرزنده­دل سپاسگزار بايد بود كه تا حدّ وسواس علمي كوشيده و كتابي به اين جامعيّت تأليف كرده­اند، مزيد توفيق ايشان را از درگاه خداوند قادر منّان مسأْلت مي نمايم.

دكتر اسمعيل حاكمي والا

استاد بازنشستة دانشكدة ادبيّات دانشگاه تهران